زندان نسوان تا موزه عبرت …
شما وقتی به تاریخچه ساخت یک کاخ مراجعه می کنید متوجه می شوید که بخاطر یک زن ساخته شده و یا دلیل ساختش به نوعی به یک زن می رسیده و یا قتل بزرگی در تاریخ رخ نداده است که رد پای یک زن در میان نبوده باشد. در تاریخ هرچه بگردی نمونه های بسیاری پیدا می شود. اما همیشه اینگونه نبوده و بخت با زنان یار نبوده و گاهی هم برای آنان زندان بنا کرده اند…
موزه عبرت ایران امروز یا کمیته مشترک ضد خراب کاری دوره پهلوی دوم و یا زندان نسوان شهربانی در دوره پهلوی اول، فضایی است که در نقطه مرکزی تهران واقع شده و در دوره پهلوی اول به عنوان زندان نسوان (زنان) برای شهربانی با طرح و نقشه ای که آلمانی ها آماده کرده بودند در سال 1311 ساخته شده است. از ویژگی های این بنا می توان به کاربرد آجر در بنا، ضخامت دیوارها، تبادل هوایی بسیار کم و عدم نفوذ صدا از داخل بنا به بیرون و بلعکس اشاره کرد. در دوره پهلوی دوم و بعد از کودتای 28 مرداد 1332 تغییراتی در ساختار امنیتی کشور ایجاد شد که از مهمترین آن می توان به تشکیل سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) و در کنار این سازمان تشکیل کمیته مشترک ضد خرابکاری متشکل از ساواک، شهربانی، ژاندارمری و ضد اطلاعات ارتش، جهت هماهنگی های بیشتر اشاره کرد. و محل این کمیته در زندان شهربانی که از آن پس محل کمیته ضد خرابکاری نامیده می شد واقع بود. کسی از اتفاقات این ساختمان تا بهمن 1357 اطلاعی نداشت تا اینکه پس از انقلاب اسلامی مردم و زندانیانی که به این مجموعه آورده شده بودند متوجه شدند که زندان شهربانی همان محل بازجویی های ساواک بوده و پس از باز شدن دربهایش اطلاعات بسیاری منتشر شد و لایه های پنهانی افشا شد. در سال 1382 و در دوره ریاست جمهوری سید محمد خاتمی این مجموعه با عنوان موزه عبرت ایران بازگشایی و قابل بازدید برای عموم شد. بعضی از راهنمایان موزه عبرت از میان کسانی هستند که دوره ای در این ساختمان زندانی بوده اند و بازدید کنندگان را همراهی می کنند. یکی از ویژگی های جالب این زندان حضور زندانیان سیاسی با تفکرات مختلف در کنار هم بود.
نویسنده: علیرضا پدرپور