در نیمه دوم دهه چهل طراحی دروازه غربی شهر تهران در مجاورت فرودگاه مهرآباد و بسیاری از مسیرهایی که از نقاط غربی کشور به تهران می رسند شروع شد.
محدوده مورد نظر یکی از مهمترین دروازه های ورود و خروج شهر تهران بوده و می باشد.
تعداد بسیار زیادی از مسافرت های درون شهری و برون شهری از این مرکز (میدان) صورت میگیرد. می شود گفت برج آزادی در جایی واقع شده است که شریان های ارتباطی اصلی را شامل می شود.
زمین بنا که میدان آزادی را تشکیل می دهد شکلی شبیه بیضی به مساحت ۶۸ هزار متر مربع می باشد. از بالا که به نقوش داخل میدان نگاه کنیم به سقف گنبد مسجد شیخ لطف الله اصفهان شباهت دارد. و آب نماهای آن از روی سیستم آبرسانی پردیس های هخامنشیان ساخته شده. مرکز بنای یادبود تقریبا در یک سوم راستایی که امتداد محور شرق به غرب می گذرد واقع شده و دهانه های بزرگ رو به شرق و غرب و دهانه های کوچک رو به شمال و جنوب است.
هدف از ساختن برج آزادی علاوه بر داشتن تاثیرات بصری، قرار بوده تداعی کننده پیشینه تاریخی و فرهنگی و هنری ایران باشد و بعنوان نماد و شناسه پایتخت ایران مورد استفاده قرار گیرد.
در سال ۱۳۴۵ نیمه دوم دهه چهل دوره پهلوی دوم مسابقه ای برای ایده طراحی نماد پایتخت برگزار می شود و طرح برج آزادی برگزیده می شود و البته نخست برج شهیاد نام گرفت. این طرح متعلق به حسین امانت دانشجو رشته معماری دانشکده هنر دانشگاه تهران بود.
نظارت بر اجرای طرح بر عهده مهندسین مشاور حسین امانت و همکارانش و محاسبات فنی توسط شرکت ove aroup صورت گرفت.
بخش اصلی بنا برای اولین بار در ۲۴ مهر ۱۳۵۰ افتتاح شد و همچنین بخش های جانبی درسال ۱۳۵۳
معماری برج ترکیبی از المان های معماری دوره هخامنشیان و ساسانیان و دوره اسلامی است.
برج آزادی به بنایی ارزشمند تبدیل شد که چند سال بعد ثبت آثار ملی شد.
در نمای بیرونی اتصال قوس بنا که از طاق های دوره ساسانی الهام گرفته شده به نقوش اسلامی قابل توجه است.
این بنا دارای سه طبقه و چهار آسانسور و دو راه پله و ۲۸۶ پلکان است.
این بنا دارای ۶۳ متر طول، ۴۲ متر عرض و ۴۵ متر ارتفاع از سطح زمین و از سطح کف موزه پنجاه متر است و همچنین فاصله طاق بیضوی از سطح ۲۱ متر و بنای برج در دل خود تمام هنر ایران زمین را نهفته دارد.
سالن ایرانشناسی برج آزادی
طرح کلی این سالن نقشه و ماکتی از ایران است که از طرح های حجمی و نمادهایی از مراکز تاریخی، مذهبی، صنعتی و برخی از ویژگیهای اقلیمی به صورت اجمالی با تنوع جغرافیایی و فرهنگی به نمایش گذاشته شده است و بر روی ریل متحرک از سمت راست زیر پله های ورودی برج وارد می شوید و از سمت چپ نیز خارج می شوید.
بعد از خارج شدن، موزه شهاب سنگ را می بینید که مجموعه ای از شهاب سنگ های یافت شده است که علاوه بر بازدید و به دست آوردن اطلاعات آنها می توانید آنها را نیز لمس کنید.
طبقات برج شامل قسمتهای مختلف می باشند. موزه، نگارخانه، کتابخانه، سالن اجتماعات، غرفه صنایع دستی، نمایشگاه. به طوری که می توان گفت برج چند کاربری می باشد.
طراحی فضاهای مختلف برج به نحوی است که هیچ یک از فضاها محدود نیست و توسط فضایی مشترک با بخش هایی از قسمت های قبلی و بعدی و حتی آسمان بیرون از برج ارتباط پیدا می کند. در راهروها و محوطه های ارتباطی و آسانسورها نیز سعی شده از نمادهای فرهنگی تاریخی و اقلیمی کشورمان استفاده شود.
در بالاترین سطح برج، داخل آن نمای زیبایی از گنبد با فرم هشت ضلعی بام نمایان است که علاوه بر کاشی های فیروزه ای خوشرنگ، پنجره هایی دارد که از بالا محوطه بیرون را می توانید ببینید.
